kutubhona

балки бошқа давлат бўлишган эди. Шунинг учун Пайғамбаримиз билан улар ўртасида шартномалар бўлган эди. Аммо агар кофирлар зиммий бўлишиб Ислом ҳукмига бўйсунишган бўлса ёки омонлик сўраб келиб Ислом ҳукмига бўйсунишган бўлса, яъни дорул Исломга кириб Ислом ҳукмига бўйсунишга рози бўлишган бўлса, муоҳидлар ва мустаъминлар каби, у ҳолда улар ўртасида фақат Ислом билангина ҳукм қилинади. Бошқа нарса билан ҳукм қилиш ҳечам жоиз бўлмайди. Шунинг учун улардан ким Ислом ҳукмига мурожаат қилишдан бош тортса ҳоким уни бунга мажбурлайди ва бу сабабли уни жазолайди. Кофир аҳдга Ислом ҳукмларига амал қилиш шарти билан киргани учун ҳоким уни шунга мажбурлайди. Бу аҳд зиммийлик аҳди бўладими ёки ярашув битими аҳдими ёки омонлик аҳдими, бунинг фарқи йўқ. Модомики кофир дорул Исломда экан бу аҳдлар ўртасида фарқ йўқ.

Росулуллоҳ с.а.в. насоролар бўлмиш Нажрон аҳлига ушбу мазмунда мактуб йўлладилар:

«إنَّ مَنْ بَايَعَ مِنْكُمْ بِالرِّبَا فَلاَ ذِمَّةَ لَهُ»

«Сизлардан ким рибо билан олди-сотди қилса унинг учун зимма йўқ». Ибн Абу Шайба ривояти. Ибн Умар бундай деди:

«أَنَّ الْيَهُودَ جَاءُوا إِلَى النَّبِيِّ A بِرَجُلٍ وَامْرَأَةٍ زَنَيَا فَأَمَرَ بِهِمَا فَرُجِمَا»
«Яҳудлар зино қилган бир эркак ва аёлни Набий с.а.в. ҳузурига олиб келишди. Пайғамбаримиз с.а.в. икковини жазолашни буюрдилар. Иккови тошбўрон қилинди». Бухорий ривояти. Бухорийнинг яна ривоят қилишича, Набий с.а.в. бир яҳудийни у бир жорияни тақинчоғини олиш мақсадида ўлдириб қўйгани учун қатл қилдилар. Ана шу яҳудлар мусулмонлар фуқаролари эди. Маълумки бу иш яҳуд вужудлари йўқ бўлганидан кейин ва улардан айримлари мусулмонлар ҳукмронлиги остидаги фуқаролар бўлиб қолишганидан кейин бўлган эди.

Лекин агар иш улар ақида деб ҳисоблашадиган, яъни эътиқод қилишадиган нарсаларга дахлдор бўлса – гарчи биз уларни ақида деб ҳисобламасак ҳам – у ҳолда биз бу борада уларга тўсқинлик қилмаймиз ва улар эътиқод қилишадиган нарсалар тўғрисида уларни ўз ҳолига қўямиз. Масалан улар ароқни ҳалол деб эътиқод қилишса бунинг учун улар